De entourage van Poetin

Nederlands > Context > Politiek > Poetinisme > De entourage van Poetin

All the President’s Men

President Vladimir Poetin regeert oppermachtig in Rusland. Zijn greep op de macht is absoluut. Maar hij is zeker niet de enige die het land bestuurt.

In de andere secties van deze website duiken, naast de naam van Iosif Vissarionovitsj Stalin (1878-1953), ook nog regelmatig andere namen op van machtshebbers die een beruchte reputatie hebben opgebouwd in de tijd van Boelgakov, denk bijvoorbeeld maar aan Anatoli Vasiljevitsj Loenatsjarski (1875-1933), Volkscommissaris van het Narkompros, of diens schoonbroe Aleksander Aleksandrovitsj Bogdanov (1873-1928), hoofd van de Proletkoelt, of Genrich Grigorjevitsj Jagoda (1891-1938), Volkscommissaris van Binnenlandse Zaken die de eerste reeks van de beruchte schijnprocessen organiseerde. Zij maakten deel uit van een entourage waarvan het voornaamste doel van de individuele leden was om in de gunst blijven van de heerser. Dat deden ze door zijn uitgesproken of vermeende wensen zo secuur mogelijk te realiseren, ongeacht hoe aburd of onwezenlijk ze waren.

Hetzelfde fenomeen doet zich voor in het Poetin-tijdperk. Verschillende invloedrijke groepen – voormalige Sovjetspionnen, apolitieke technocraten en degenen die Poetin kent van zijn tijd als ambtenaar in Sint-Petersburg begin jaren negentig – vechten constant om de aandacht van de president. Zij zijn ook degenen die Poetins wensen vormgeven en uitvoeren. Een uitgebreide beschrijving van deze mannen en hun «verwezenlijkingen» vindt u in het boek De mannen van Poetin van Catherine Belton, in 2022 in het Nederland vertaald door onder meer Gretske de Haan.

Oleksiy Sorokin, adjunct-hoofdredacteur van The Kyiv Independent, gaf op 18 april 2025 in zijn krant een overzicht van Poetins entourage, waarvan wij dankbaar gebruik maken om de verschillende politieke groeperingen in de hoogste machtskringen van de Russische Federatie op een rij te zetten en om proberen te begrijpen wat ze eigenlijk willen.

Vóór het begin van de totale oorlog in Oekraïne speelden zowel Russische als buitenlandse media een gokspel om te achterhalen welke volgende stappen het Kremlin zou willen zetten.

De reden hiervoor was dat Poetin omringd wordt door verschillende politieke groeperingen met verschillende prioriteiten die proberen het land in verschillende richtingen te sturen door de president te beïnvloeden. Deze groeperingen saan in de volksmond, en soms ironisch, bekend als «Kremlintorens», een idioom dat verwijst naar het feit dat het Kremlin in Moskou 19 verschillende torens heeft.


De siloviki

Van deze invloedrijke groeperingen is de machtigste ongetwijfeld de groep van fanatieke hardliners, bekend onder het Russische woord силовики [siloviki] , wat zou kunnen vertaald worden als sterke mannen.

Onder hen bevinden zich functionarissen zoals Aleksander Bortnikov, directeur van de Russische Federale Veiligheidsdienst (FSB), Sergej Narysjkin, hoofd van de Russische Buitenlandse Inlichtingendienst, Viktor Zolotov, hoofd van de Russische Nationale Garde, en Poetins assistent Nikolaj Patroesjev, die vóór Bortnikov de FSB leidde.

Bortnikov, Narysjkin en Patroesjev zaten alle drie op school bij Poetin... de KGB-school. Samen met Poetin werken de drie jarenlang voor de Sovjet-veiligheidsdienst.

Zolotov werd, samen met voormalig minister van Defensie Sergej Sjojgoe, in de loop der tijd aan deze groep toegevoegd. Zolotov was de lijfwacht van Poetins voormalige baas, de burgemeester van Sint-Petersburg, Anatoli Sobtsjak, terwijl Sjojgoe een langdurig regeringsfunctionaris was, sinds 1992 minister van Noodhulp en later leider van Verenigd Rusland, Poetins politieke partij.

Al deze mannen delen een gemeenschappelijke achtergrond. Ze zijn even oud en hebben een gemeenschappelijk wereldbeeld, gebaseerd op de idee dat Rusland omringd is door vijanden, dat het Westen het uit elkaar vallen van de Sovjet-Unie heeft veroorzaakt en dat de voormalige Sovjetstaten «voor het oprapen» liggen.


Vrienden uit Sint-Petersburg

De tweede groep bestaat uit Poetins vrienden uit Sint-Petersburg, soms ook wel de Ozero-datsjacoöperatie genoemd. Wat dat precies inhoudt, leg ik later uit. Deze groep is uiterst interessant.

Poetin is geboren en getogen in Sint-Petersburg. Zijn politieke carrière begon daar ook. Hij ging er naar school, leerde er judo en na een paar decennia bij de KGB begon hij te werken in het bestuur van de burgemeester van Sint-Petersburg, Anatoli Sobtsjak. De mensen met wie hij toen bevriend raakte, waren degenen die hij aan de macht bracht toen hij in Moskou aantrad

Arkadi Rotenberg was Poetins judopartner in de jaren '60. Hij hielp Poetin later in het bestuur van Sint-Petersburg in de jaren '90. Toen Poetin aantrad, werden Arkadi Rotenberg en zijn broer Boris Rotenberg plotseling succesvolle zakenlui met hun bouw- en energiebedrijven. Beiden werden eind jaren 2010 miljardair.

Terug naar de Ozero datsjacoöperatie dan. Halverwege de jaren '90 verwierven acht mannen grote stukken grond aan de oevers van het Komsomolskojemeer ten noordwesten van Sint-Petersburg de coöperatie kreeg de naam Озеро [Ozero], of Het meer. Ze bouwden luxe zomerhuizen op dit lucratieve land en brachten veel tijd samen door.

Eén van hen was Vladimir Poetin; de andere zeven werden succesvolle zakenmannen en overheidsfunctionarissen toen Poetin president werd.

Vladimir Jakoenin werd directeur van de Russische Spoorwegen. Andrej Foersenko werd minister van Onderwijs en later de assistent van de president. Zijn broer Sergej Foersenko werd voorzitter van voetbalclub Zenit en later voorzitter van de Russische voetbalbond.

Anderen in de groep werden bankiers en directeuren van lucratieve staatsbedrijven. De meest interessante onder hen is Joeri Kovaltsjoek, Poetins beste vriend, die naar verluidt de grootste invloed heeft gehad op de vorming van de wereldvisie van de president.

Enkele belangrijke leden van de Sint-Petersburgse groep maakten evenwel geen deel uit van de Ozero-datsjacoöperatie, onder wie de gebroeders Rotenberg, Igor Setsjin en Dmitri Medvedev.

Zowel Setsjin als Medvedev waren Poetins rechterhanden toen hij locoburgemeester van Sint-Petersburg werd. Als beloning voor hun loyaliteit kreeg Setsjin uiteindelijk de controle over Rosneft, het grootste energiebedrijf van het land, dat de activa van het voormalige Yukos van de gevangengenomen magnaat Michail Chodorkovski in de schoot geworpen kreeg. Medvedev kreeg het presidentschap tussen Poetins tweede en derde ambtstermijn – uiteraard met een waakzame Poetin in de buurt.

In De mannen van Poetin vermeldt Catherine Belton hier ook nog de namen van miljardair Gennadi Nikolajevitsj Timtsjenko die in drie landen staatsburger is: de Russische Federatie, Finland en Armenië, en Viktor Vasiljevitsj Tsjerkesov. Laatstgenoemde speelt echter geen enkele rol meer, want hij overleed in 2022.


De technocraten

De derde groep is de meest achtergestelde – ze is samengesteld uit een aantal apolitieke technocraten, die het dagelijks leven in het land leiden.

Onder hen bevindt zich premier Michail Misjoestin, vooral bekend om zijn onopvallende aanwezigheid en zijn jarenlange rol in het beheer van het Russische belastingstelsel. Ook Aleksej Koedrin, die jarenlang het Russische ministerie van Financiën leidde, maakte deel uit van deze groep. Nog een ander lid is Elvira Nabjoellina, hoofd van de Russische Centrale Bank.

Deze groep deelde geen agressieve standpunten en wilde geen oorlogen. Zij waren degenen die het land draaiende wisten te houden toen die oorlogen begonnen. Het monetaire beleid van de Centrale Bank is slim en efficiënt geweest. Het blokkeerde de opname van geld uit het banksysteem om paniek te voorkomen in de beginfase van de totale oorlog van Rusland tegen Oekraïne en verhoogde de rente om de inflatie te compenseren. Hun wereldbeeld staat ver af van dat van Poetin, maar hun effectiviteit is wat hen aan het stuur houdt.

Een nieuwe generatie technocraten maakt ook zijn intrede in de hoge kabinetten van Moskou. Kirill Dmitriev, bijvoorbeeld, de CEO van het Russische Investeringsfonds Direct leidde de gesprekken met de gezanten van de Amerikaanse president Donald Trump in Washington. Zijn carrière kreeg een impuls door de vriendschap van zijn vrouw met Poetins dochter.


De krijgsheren

Er zijn nog een paar andere groepen die het vermelden waard zijn. De regionale elites, met name die van de Tsjetsjeense Republiek. Krijgsheer Ramzan Kadyrov, leider van Tsjetsjenië, regeert zijn regio als een leengoed. Met zijn agressieve retoriek en meedogenloze manieren behoort Kadyrov tot de trouwste vazallen van Poetin als één van de grootste voorstanders van de Russische oorlog tegen Oekraïne.

 

Ultranationalisme

Vóór de oorlog in Oekraïne concurreerden al deze machtscentra de hele tijd met elkaar. Het was een voortdurende touwtrekkerij, een strijd om een of ​​ander gasbedrijf, een stuk land, een lucratieve deal of een gunstige wet die ze wensten.

Terwijl al deze gevechten achter gesloten deuren plaatsvonden probeerden journalisten elke nieuwe ontwikkeling te interpreteren als een teken dat de ene groep aan het winnen was en de andere aan het verliezen. Ze probeerden ook regelmatig te raden wie de leider van elke groep was, wie dichter bij Poetin stond en wie Poetin vertrouwde.

Volgens de Russische schrijver en journalist Michail Zygar besloot Poetin om zijn grootschalige invasie van Oekraïne te lanceren tijdens de coronacrisis, toen hij maandenlang in isolatie zat in zijn Valdai-residentie, gelegen tussen Moskou en Sint-Petersburg.

De man die toen de meeste tijd met hem doorbracht, was zijn oude vriend Joeri Kovaltsjoek, die dezelfde ultranationalistische ideeën deelde. Twee 70-jarige mannen, zittend in een afgelegen woning ver van de bewoonde wereld, besloten een brutale invasie te lanceren die honderdduizenden levens zou kosten.

Volgens Zygar werd Poetins reeds gevestigde wereldbeeld verder geradicaliseerd door Kovaltsjoek die hem aanzette tot het lezen van ultranationalistische literatuur, zoals de geschriften van Ivan Iljin, Vasili Rozanov en anderen die het Russische recht op het bezit van veroverd land verdedigen en de noodzaak van een onderdrukkende gecentraliseerde staat benadrukken.

Je zou kunnen zeggen dat dit betekent dat de hardliners gewonnen hadden, maar achteraf gezien is het juister om te zeggen dat zij altijd aan het roer gestaan hebben, omdat de man die de touwtjes in handen had, één van hen was. Vladimir Poetins interesse in het ultranationalisme, zijn verlangen om buurlanden te controleren en zijn idee dat de macht altijd gelijk heeft, waren reeds aanwezig van in het begin.

Onder het huidige systeem, in het totalitaire Rusland, zal de machtsstrijd tussen verschillende politieke groeperingen en allianties niets veranderen aan de manier waarop Rusland opereert. Het is nog steeds één man die de touwtjes in handen heeft. Die man heeft zijn besluiten al genomen en zal daar niet meer op terugkomen, maar het zal zeer interessant zijn om te zien hoe de verschillende machtscentra, waarvan de meesten elkaar niet mogen, zullen reageren wanneer Vladimir Poetins greep op de macht verslapt.

 

Deze pagina delen |